Sầu riêng – loại trái cây được mệnh danh là “vua của các loại quả” – đang mang lại giá trị kinh tế cao cho nhiều nông hộ. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nông dân trồng sầu riêng đang phải đối mặt với một “hung thần” đáng sợ: nấm Phytophthora. Loại nấm này có tốc độ lây lan nhanh, sức tàn phá mạnh, khiến hàng nghìn vườn sầu riêng thiệt hại nặng nề.
Nấm Phytophthora là gì?
Để hiểu về kẻ thù của cây sầu riêng, trước hết chúng ta cần trả lời câu hỏi: nấm phytophthora là gì?
- Nguồn gốc khoa học: Phytophthora thuộc nhóm sinh vật giống nấm, được gọi là nấm mốc nước (oomycetes) chứ không phải là nấm thật sự. Các loài Phytophthora gây hại cho nhiều loại cây trồng, dẫn đến các bệnh như thối rễ, thối trái và mốc sương muộn. Mặc dù được gọi là “nấm” nhưng về bản chất, nó không hoàn toàn giống nấm thông thường, mà có nhiều điểm gần với tảo hơn.
- Tên gọi: Từ “Phytophthora” trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là “kẻ hủy diệt thực vật” (phyto = cây, phthora = phá hủy). Ta có thể thấy rằng ngay từ tên gọi, loài sinh vật này đã được xem là mối đe dọa khủng khiếp.
- Đặc điểm sinh học:
- Tồn tại chủ yếu trong đất, ký sinh trên rễ, thân và quả.
- Có khả năng sinh sản vô tính và hữu tính, tạo bào tử tồn dư nhiều năm.
- Đặc biệt, bào tử động (zoospore) có khả năng di chuyển trong nước, giúp nấm lan nhanh khi mưa nhiều hoặc đất bị úng.
Đặc điểm nấm phytophthora nổi bật:
Chính nhờ những đặc điểm này mà nấm phytophthora trở thành mối đe dọa lớn với cây sầu riêng và nhiều loại cây ăn trái khác.
Đặc điểm nấm phytophthora giúp nó trở thành “hung thần”
Đặc điểm | Mô tả chi tiết |
| Khả năng sinh sản | Tạo bào tử với số lượng lớn, phát tán dễ dàng trong đất và nước |
| Điều kiện thuận lợi | Độ ẩm cao, mưa kéo dài, đất thoát nước kém |
| Khả năng tồn tại | Có thể “ngủ đông” trong đất 2–3 năm mà vẫn giữ khả năng gây bệnh |
| Tính đa ký chủ | Gây hại trên nhiều loại cây: tiêu, ca cao, xoài, sầu riêng, mít |
| Sức tàn phá | Tấn công từ rễ đến quả, làm chết cây hàng loạt trong thời gian ngắn |
Đây là những lý do khiến phytophthora không chỉ gây thiệt hại cho từng hộ trồng nhỏ lẻ, mà còn có thể ảnh hưởng cả một vùng chuyên canh nếu không được kiểm soát kịp thời.
Nấm Phytophthora gây bệnh gì?
Nhiều bà con thắc mắc: nấm phytophthora gây bệnh gì? Thực tế, nó gây ra hàng loạt bệnh nguy hiểm trên nhiều loại cây trồng như tiêu, ca cao, xoài, và đặc biệt là sầu riêng.
Một số bệnh điển hình:
- Thối rễ: rễ chuyển màu nâu đen, mục nát, mất khả năng hút dinh dưỡng.
- Xì mủ gốc, thối thân: trên thân, gốc xuất hiện vết loét chảy nhựa, cây yếu dần.
- Thối quả: quả sầu riêng bị thối từ cuống, lan dần ra toàn bộ.
Bệnh Phytophthora trên sầu riêng – Triệu chứng nhận biết
1. Trên rễ
- Rễ tơ thối dần, mất màu trắng ngà, chuyển sang nâu đen.
- Cây suy yếu, lá vàng, rụng sớm, giảm năng suất.
2. Trên thân và gốc
- Vết bệnh thường xuất hiện ở phần sát mặt đất.
- Vỏ thân bị nứt, chảy mủ nâu sẫm.
- Lâu dần, phần mô bên trong bị thối, dẫn đến chết cành, thậm chí chết cả cây.
3. Trên lá và cành non
- Xuất hiện vết đốm nâu, lan nhanh khi trời mưa.
- Cành non héo rũ, khô chết từng đoạn.
4. Trên trái
- Quả bị thối cuống, vỏ quả nhăn nheo.
- Bệnh lan từ cuống xuống toàn bộ quả, khiến quả rụng non hoặc thối rữa trước thu hoạch.
Điều đáng lo ngại là một khi bệnh phytophthora trên sầu riêng xuất hiện, tốc độ lây lan trong vườn rất nhanh, có thể khiến hàng chục cây chết chỉ trong vài tháng.
Vì sao Phytophthora được gọi là “hung thần giết chết sầu riêng”?
Có nhiều nguyên nhân khiến loại nấm này trở thành “hung thần”:
- Khả năng lây lan mạnh: Chỉ cần một trận mưa lớn, bào tử nấm có thể theo dòng nước lan ra khắp vườn, từ cây này sang cây khác trong thời gian rất ngắn.
- Khó tiêu diệt triệt để: Nấm có thể tồn tại trong đất nhiều năm, kể cả khi đã xử lý bằng hóa chất hoặc luân canh cây trồng. Khi gặp điều kiện thuận lợi, chúng sẽ bùng phát trở lại.
- Tấn công đa dạng: Không chỉ làm thối rễ, mà còn gây hại ở thân, lá, cành và cả quả, khiến cây suy kiệt toàn diện và khó phục hồi.
- Thiệt hại kinh tế nặng nề: Một vườn sầu riêng đã chăm sóc 5–7 năm để bước vào giai đoạn thu hoạch có thể mất trắng chỉ sau một mùa mưa nếu bị nhiễm nặng.
Đây là lý do mà giới chuyên gia, cũng như bà con trồng sầu riêng, thường gọi phytophthora – hung thần giết chết sầu riêng. Tên gọi này phản ánh đúng thực tế: chỉ một mùa mưa không thể kiểm soát thoát nước, nấm có thể lây lan khiến hàng chục cây chết đồng loạt, gây thiệt hại nặng nề và để lại mầm bệnh dai dẳng trong đất nhiều năm sau.
Giải pháp quản lý và phòng ngừa bệnh Phytophthora trên sầu riêng
Để đối phó với loại nấm nguy hiểm này, bà con cần kết hợp biện pháp canh tác – sinh học – hóa học.
1. Biện pháp canh tác
- Trồng trên đất cao ráo, thoát nước tốt, tránh úng.
- Vệ sinh vườn thường xuyên, loại bỏ cành lá bệnh.
- Luân canh cây trồng, hạn chế trồng liên tục một loại cây dễ nhiễm.
- Tỉa cành tạo tán, giúp vườn thông thoáng.
2. Biện pháp sinh học
- Sử dụng chế phẩm sinh học chứa nấm đối kháng Trichoderma.
- Dùng phân hữu cơ hoai mục, tăng hệ vi sinh có lợi trong đất.
3. Biện pháp hóa học
- Sử dụng thuốc đặc trị Phytophthora theo hướng dẫn, luân phiên hoạt chất để tránh kháng thuốc.
- Một số hoạt chất thường dùng: Metalaxyl, Fosetyl-Al, Phosphonate…
4. Quản lý tổng hợp (IPM)
- Kết hợp đồng bộ nhiều biện pháp.
- Không lạm dụng hóa chất, tránh ô nhiễm môi trường và giảm sức khỏe đất.
Lưu ý: Khi phát hiện sớm, việc xử lý dễ dàng hơn rất nhiều. Nếu cây đã nhiễm nặng, khả năng cứu chữa gần như bằng 0.
Sầu riêng là cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao nhưng cũng đầy rủi ro trước dịch bệnh, đặc biệt là Phytophthora – hung thần giết chết sầu riêng. Việc hiểu rõ nấm phytophthora là gì, đặc điểm nấm phytophthora, cũng như bệnh phytophthora trên sầu riêng gây ra sẽ giúp bà con có giải pháp quản lý hiệu quả hơn.
Bệnh này không thể chữa triệt để một khi đã bùng phát, do đó phòng ngừa vẫn là yếu tố quan trọng nhất. Thoát nước tốt, chăm sóc đúng kỹ thuật và áp dụng biện pháp sinh học kết hợp hóa học hợp lý sẽ là chìa khóa để bảo vệ vườn sầu riêng, tránh thiệt hại nặng nề.
AGRILAS – Đối tác tin cậy của nhà phân phối trên toàn quốc.
📞 Hotline: 02723.759.860 – 0833.715.983
🌐 Website: agrilas.com
✉ Email: agrilasjsc@gmail.com
📍 Lô F13, Đường Số 5, KCN Đức Hoà III – Hồng Đạt, Xã Đức Lập, Tỉnh Tây Ninh
🌐 Website: agrilas.com
✉ Email: agrilasjsc@gmail.com
📍 Lô F13, Đường Số 5, KCN Đức Hoà III – Hồng Đạt, Xã Đức Lập, Tỉnh Tây Ninh
